کتاب هنر زندگی کردن

کتاب «هنر زندگی‌کردن»، اثر استاد ذن ویتنامی تیچ نات هان، نخستین‌بار در ژوئن ۲۰۱۷ منتشر شد.

این اثر در ژانر خودیاری معنوی و ذهن‌آگاهی جای می‌گیرد و فلسفه تأملی بودایی را با بیانی آرام، روشن و به‌دور از پیچیدگی‌های غیرضروری عرضه می‌کند. نثر تیچ نات هان ساده و مهربانانه است؛ داستان‌ها و مثال‌های روزمره با مراقبه‌های کوتاه و عملی درهم می‌آمیزند تا آموزه‌ها از سطح نظری به تجربه زیسته منتقل شوند. لحن کتاب ملایم و گشوده است و خواننده را نه به شتاب، بلکه به مکث و حضور دعوت می‌کند.

ساختار کتاب بر پایه هفت مراقبه دگرگون‌کننده شکل گرفته است که هریک به یکی از مفاهیم کلیدی آموزه‌های ذن می‌پردازد: پوچی، بی‌علامتی، بی‌هدفی، ناپایداری، بی‌اشتیاقی، رهاکردن و نیروانا. این مفاهیم نهبه‌عنوان انتزاعات فلسفی، بلکه به‌ صورت شیوه‌های عملی زندگی روزمره تبیین می‌شوند. پوچی، واقعیت به‌هم‌پیوسته همه پدیده‌ها را آشکار می‌کند و توهم «خود» جداافتاده را می‌شکند. بی‌علامتی و بی‌هدفی، از بند برچسب‌ها و اهداف سخت‌گیرانه می‌رهاند و راه را به سوی «فقط‌بودن» می‌گشاید. ناپایداری یادآور ارزش زیستن کامل در اکنونی گذراست. بی‌اشتیاقی، رضایت از «آنچه هست» را پرورش می‌دهد.

رهاکردن، بارهای عاطفی را سبک می‌کند و نیروانا، نه به‌عنوان مقصدی دوردست بلکه به‌مثابه کیفیتی زنده در همین لحظه معرفی می‌شود. در این روایت، به‌جای شخصیت‌های داستانی، «عوامل» همان تمرین‌های ذهن‌آگاهی‌اند: آگاهی از تنفس، قدم‌زدن، شنیدن و ارتباط برقرارکردن. این تمرین‌ها همچون دعوت‌هایی به آرامش عمل می‌کنند و در حرکات روزمره مراقبت و حضور مجسم می‌شوند. تیچ نات هان با جملاتی موجز و به‌یادماندنی، تجربه ذهن‌آگاهانه را به روشنایی می‌کشاند: «وقتی با ذهن‌آگاهی نفس می‌کشید، در حال حاضر در حال تمرین رستاخیز هستید» یا «شما قرار ملاقاتی با زندگی دارید؛ آن قرار اکنون است». پذیرش این کتاب نزد خوانندگان و منتقدان چشمگیر بوده است. بسیاری آن را اثری «آرام، جادار و مهربان» توصیف کرده‌اند و برای کسانی که از فشار و شتاب زندگی مدرن به دنبال پناهگاهی درونی می‌گردند، ایدئال دانسته‌اند. برخی منتقدان از آن به‌عنوان «بهترین اثر او تاکنون» یاد کرده‌اند که عصاره دهه‌ها تدریس را به شکلی شاعرانه و بی‌واسطه در دسترس می‌گذارد. برای عده‌ای دیگر، ارزش کتاب در این است که «نه برای تغییر ما، بلکه برای یادآوری حقایقی که از پیش می‌دانیم» نوشته شده است.

در نهایت، «هنر زندگی‌کردن» کتابی است که از مسیر هفت مراقبه ساده و ژرف، نقشه راهی برای زیستن آگاهانه ترسیم می‌کند. اثری که از خواننده نمی‌خواهد به جایی برود، بلکه به او نشان می‌دهد که آنچه می‌جوید، همین‌جا و همین‌ اکنون حضور دارد.